21/11/20.Godsdienst, burgerschap en de Nederlandse natie 1850-1900. Ook na de grondwetherziening van 1848, waarbij kerk en staat gescheiden werden, zorgde religie voor betrokkenheid bij maatschappelijke en politieke vraagstukken. Religie werd de motor achter de integratie van nieuwe groepen burgers in het openbare leven; zij richtten gezelligheidsverenigingen, kerkelijke kiesverenigingen, filantropische instellingen en politieke organisaties op waarmee zij hun eigen plaats opeisten in de samenleving.